Patent europejski o jednolitym skutku – co się zmieni?

Jednym ze sposób uzyskania ochrony patentowej na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej jest patent europejski, udzielany przez Europejski Urząd Patentowy (EPO) w Monachium. Patent europejski nie stanowi jednolitego prawa ochronnego, natomiast tworzy wiązkę patentów krajowych, które podlegają walidacji w 38 państwach należących do Konwencji o udzielaniu patentów europejskich [1] (KPE). Zatem ochrona uzyskana w trybie patentu europejskiego, obowiązuje tylko w tych państwach należących do KPE, które zostały wybrane przez podmiot ubiegający się o ochronę.

W grudniu 2012 r. państwa europejskie i Parlament Europejski uzgodniły inicjatywę ustawodawczą, która otworzyła bramy do ustanowienia patentu europejskiego o jednolitym skutku w Unii Europejskiej (UE). Patent jednolity umożliwi wynalazcom uzyskanie ochrony patentowej we wszystkich państwach uczestniczących w systemie patentu jednolitego, bez wymogu przeprowadzania walidacji. Obecnie oczekuje się, że wprowadzenie europejskiego systemu patentu jednolitego ma nastąpić w drugiej połowie 2022 roku.

Patent europejski aktualnie

Patent europejski jest udzielany przez Europejski Urząd Patentowy z siedzibą w Monachium, na podstawie Konwencji o patencie europejskim (EPC – European Patent Convention). Przeprowadzenie procedury patentowej w EPO umożliwia uzyskanie patentu na wynalazek w 38 państwach członkowskich EPC. Procedura dążąca do uzyskania patentu europejskiego posiadającego skutki prawne w wybranych krajach EP składa się z dwóch części. Pierwszą z nich jest procedura o udzielenie patentu europejskiego zawierająca następujące etapy:

– badanie formalno-prawne wniosku o udzielenie patentu europejskiego,

– przeprowadzenie przez eksperta EPO poszukiwania europejskiego, zakończone przedstawieniem Zgłaszającemu opinii dotyczącej zdolności patentowej wynalazk, wraz z wykazem dokumentów, które będą brane pod uwagę przy ocenie nowości i poziomu wynalazczego,

– badanie merytoryczne, podczas którego sprawdzane jest czy wynalazek spełnia wymogi nowości, poziomu wynalazczego i czy nadaje się do stosowania przemysłowego,

– wydanie decyzji dotyczącej udzielenia patentu.

W przypadku udzielenia patentu europejskiego, uprawniony z patentu zobligowany jest do przeprowadzenia drugiej części procedury, tj. tak zwanej walidacji patentu europejskiego. W celu uprawomocnienia patentu europejskiego w wybranym kraju, uprawniony z patentu w terminie trzech miesięcy od daty opublikowania informacji o udzieleniu patentu europejskiego zobowiązany jest złożyć do krajowego urzędu patentowego tłumaczenie patentu europejskiego na język urzędowy danego kraju oraz wnieść wymagane krajowe opłaty urzędowe. Ze względu na wysokość kosztów, związanych ze złożeniem tłumaczeń oraz wniesieniem opłat urzędowych, większość patentów europejskich jest utrzymywana w mocy tylko w niektórych krajach wybranych przez uprawnionego.

Ponadto, patent europejski po walidacji w danym kraju jest traktowany na równi z patentem krajowym. W związku z tym, zakres ochrony wynalazku chronionego patentem europejskim może być interpretowany na różny sposób w zależności od orzecznictwa danego kraju. Idąc dalej, unieważnienie patentu europejskiego np. w Polsce przed Urzędem Patentowym RP, niesie skutek tylko na terytorium Polski. Chcąc unieważnić patent europejski na terytorium innych krajów, w których został walidowany, należy prowadzić kolejne postępowania sądowe. Podsumowując, patent europejski walidowany na terytorium wybranych krajów ma ten sam skutek i podlega tym samym warunkom co patent krajowy udzielony przez dany kraj, zatem stanowi tak naprawdę wiązkę patentów krajowych, które są od siebie niezależne.

Patent europejski o jednolitym skutku – dodatkowa droga

Po wielu latach negocjacji zapalone zostało zielone światło do wprowadzenia tzw. systemu patentu jednolitego. Proces ten został zapoczątkowany przez dwa Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2012 [2] i 1260/2012 [3] ustanawiające system patentu jednolitego, które weszły w życie 20 stycznia 2013 roku. System patentu jednolitego ustanowi patent europejski o jednolitym skutku oraz Jednolity Sąd Patentowy (UPC – Unified Patent Court) odpowiedzialny za patenty europejskie w 17 uczestniczących obecnie państwach członkowskich Unii Europejskiej. Patent europejski o jednolitym skutku zmniejszy złożoność i koszty walidacji, ponieważ będzie miał on jednolity skutek we wszystkich 17 krajach, jeśli po przyznaniu patentu europejskiego, uprawniony z patentu złoży wniosek o rejestrację patentu europejskiego o jednolitym skutku.

Wraz z wprowadzeniem patentu europejskiego o jednolitym skutku nie zostanie zmieniona procedura rozpatrywania europejskich zgłoszeń patentowych. Zmianą będzie natomiast wprowadzenie dodatkowej możliwości w postępowaniu po otrzymaniu decyzji o udzieleniu patentu europejskiego. W związku z tym, po udzieleniu patentu europejskiego, uprawniony z patentu będzie mógł walidować patent europejski w każdym państwie członkowskim EPC, tak jak to się odbywa do tej pory, lub zgodnie z nową możliwością, będzie mógł złożyć podczas walidacji wniosek o rejestrację patentu europejskiego o jednolitym skutku i uzyskać w ten sposób patent jednolity dla 17 uczestniczących krajów oraz dodatkowo przeprowadzić walidację krajową w krajach nieuczestniczących, tak jak dotychczas. Zatem to uprawniony z patentu na podstawie własnej strategii ochrony będzie mógł podjąć decyzję, z której możliwości skorzysta.

Jednolity Sąd Patentowy

Elementem koniecznym do uruchomienia tzw. systemu patentu jednolitego, obok wprowadzenia patentu europejskiego o jednolitym skutku, jest powstanie Jednolitego Sądu Patentowego (UPC). UPC będzie posiadał strukturę dwuinstancyjną. Sąd Pierwszej Instancji zawierał będzie oddział centralny oraz oddziały lokalne i regionalne. Oddział centralny będzie miał siedzibę w Paryżu oraz filie w Monachium oraz pierwotnie w Londynie (w związku z brexitem, jego miejsce zająć może Mediolan). Oddziały lokalne i regionalne będą znajdowały się w poszczególnych krajach członkowskich systemu. Sąd Apelacyjny znajdować się będzie w Luksemburgu.

UPC będzie odpowiedzialny za postępowanie dotyczące naruszeń i unieważnień wszystkich patentów europejskich o jednolitym skutku. Oddziałami właściwymi w sprawach naruszeń będą oddziały lokalne, natomiast w sprawy unieważnień patentów europejskich rozstrzygać będzie oddział centralny. Zasadniczą różnicą do postępowań prowadzonych aktualnie będzie możliwość wyegzekwowania orzeczenia wydanego przez oddziały lokalne UPC w każdym kraju członkowskim systemu. Spowoduje to sytuację, w której konieczne będzie prowadzenie tylko jednego sporu, przed sądem jednego kraju. Zatem trzeba w tym momencie zaznaczyć, że patent jednolity może nieść ze sobą skutek niepożądany przez uprawnionych z patentu, ponieważ w związku z jednym orzeczeniem sądu mogą stracić oni ochronę patentową we wszystkich krajach objętych patentem europejskim o skutku jednolitym. Z tego powodu, istotna będzie strategia ochrony wynalazku przyjęta przez uprawnionego, ponieważ nie zawsze uzyskanie patentu europejskiego o jednolitym skutku będzie opcją pożądaną.

Co z Polską?

Polska od początku jest członkiem unijnej procedury wzmocnionej współpracy dążącej do utworzenia systemu patentu jednolitego, natomiast nie podpisała Porozumienia UPC [4]. Zatem aktualnie, Polska nie będzie członkiem systemu patentu jednolitego. Patenty europejskie nadal będą obowiązywać na terytorium Polski po przeprowadzeniu procedury walidacji przed Urzędem Patentowym RP. Spory o ważność tych praw wyłącznych jak i spory o ich naruszenie pozostaną bez zmian w kompetencji właściwych organów krajowych.

Czy Polska przystąpi do systemu patentu jednolitego? Jest to pytanie, które pojawia się regularnie, a na które nadal nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Przepisy związane z systemem patentu jednolitego nie przewidują ram czasowych, w których kraje mogą do niego przystępować. Zatem najbardziej prawdopodobnym jest, że w najbliższym czasie Polska zajmie miejsce obserwatora i będzie przyglądać się w jaki sposób działa cały system. Decyzja o wstąpieniu i współtworzeniu systemu patentu jednolitego zostanie podjęta w przyszłości.

[1]        https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20040790737

[2]        https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32012R1257

[3]        https://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl/TXT/?uri=celex%3A32012R1260

[4]        https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:42013A0620(01)&from=EN