Patent stanowi ochronę prawną wynalazku. Pozwala na jego komercjalizację bez ryzyka, że konkurencja wprowadzi go na rynek bez zgody twórcy. Mimo to w Polsce, co roku zgłaszanych jest stosunkowo mało wniosków patentowych. Czy każdy wynalazek warto patentować? Co powinniśmy wiedzieć, żeby podjąć w tym zakresie słuszną decyzję?
Od kilku lat obserwujemy stały wzrost zgłoszeń dokonywanych przez polskie podmioty.
Liczba zgłoszeń w procedurze krajowej dziesięć lat temu dochodziła do ok 2500, dwa lata później wynosiła już ponad 3000, a od roku 2012 czyli od 4 lat nie spada raczej poniżej 4000 zgłoszeń. Oczywiście są to stosunkowo małe wartości w porównaniu do Niemiec, Stanów Zjednoczonych czy Japonii, gdzie korzystanie z prawa patentowego jest już stałym elementem polityki przedsiębiorców. Podmioty z tych krajów korzystają masowo już nie tylko z procedury krajowej, ale z procedur umożliwiających uzyskanie ochrony na wielu rynkach zagranicznych. W 2016 roku zgłaszający ze Stanów Zjednoczonych dokonali ponad 56 tys. zgłoszeń międzynarodowych, z Japonii ponad 45 tys., z Chin ponad 43 tys. W Europie przodują Niemcy, którzy dokonali w zeszłym roku ponad 18 tys. zgłoszeń międzynarodowych.
Na tym tle Polska rzeczywiście wypada gorzej. Ze statystyk wynika, że liczba zgłoszeń międzynarodowych dokonanych przez polskie podmioty nie przekroczyła 350. A zatem w porównaniu do Niemiec dokonujemy ponad 50 razy mniej zgłoszeń międzynarodowych. Podobne relacje liczbowe pomiędzy Polską a Niemcami tj. 25 tys. zgłoszeń do 408 można było zaobserwować w 2016 również w procedurze europejskiej.
Przyczyny tego trendu są oczywiście znane – koszty samych opłat urzędowych w procedurach międzynarodowej oraz europejskiej są co najmniej dwudziestokrotnie wyższe. Kosztowne jest również utrzymywanie prawa w mocy, tylko w Polsce przez 20 lat należałoby wydać na ten cel prawie 15 tys. złotych.
Czy warto patentować? Tak.
Warto patentować, gdyż już dokonanie zgłoszenia w procedurze krajowej daje prawo majątkowe, którym można rozporządzać poprzez licencję lub sprzedaż. Stosunkowo niskie koszty procedury przed polskim urzędem patentowym są aktualnie do udźwignięcia przez osoby fizyczne i małych przedsiębiorców, a możliwość zastrzeżenia daty pierwszeństwa daje czas na poszukiwanie potencjalnego inwestora, którego będzie stać na pokrycie kosztów procedur zagranicznych, a które możemy rozpocząć z rocznym opóźnieniem. Co pewnie czas możliwe jest również skorzystanie ze specjalnych programów unijnych, będących w dyspozycji np. PARP, w ramach których można ubiegać się o dofinansowanie wydatków na ochronę własności przemysłowej.
Czy warto patentować wszystko? Nie.
Wynika to m.in. z faktu, że możliwość uzyskania patentu obarczona jest niedogodnością, w postaci obowiązku podania w zgłoszeniu, które jest publikowane, dosyć szczegółowych informacji o naszym rozwiązaniu. Nawet gdy patent uzyskamy, to po 20 latach rozwiązanie wchodzi do domeny publicznej. Jednym z wielu czynników jakie będą decydować o tym czy warto patentować jest więc fakt, czy przez 20 lat, przez które patent teoretycznie mógłby obowiązywać, konkurencja jest w stanie odtworzyć rozwiązanie. Jeśli przez okres 20 lat przypuszczamy że tak zwany reverse-engeenering nie doprowadzi konkurencji do naszego rozwiązania, wtedy lepiej jest zachować tę wiedzę dla siebie jako know-how, tak aby móc z niej korzystać zarobkowo przez dłuższy okres niż 20 lat. Przykładem takiej strategii jest dobrze znana nam coca-cola, której receptury dotąd nikt nie poznał.
Podobną decyzję o niepatentowaniu podejmiemy również w przypadku, gdy popyt na produkty bez modyfikacji jest wyjątkowo krótkotrwały, poniżej dwóch lat, a dana branża rozwija się błyskawicznie.
W tej sytuacji nie będziemy mieć realnej szansy skorzystania z roszczeń jakie da nam uzyskane po kilku latach prawo z patentu.
Bazy patentowe pomogą
Przy podejmowaniu decyzji dotyczącej próby uzyskania ochrony patentowej należy rozważyć, czy rozwiązanie ma realnie zdolność patentową – czy jest nowe i ma poziom wynalazczy w skali światowej. W tym celu można skorzystać z profesjonalnej pomocy rzeczników patentowych, którzy mogą wykonać odpowiednie poszukiwania w stanie techniki w bazach patentowych lub wykonać tego typu badania samodzielnie. Rezultat pomoże nam oszacować szanse na uzyskanie patentu. Należy pamiętać, że wiedza zgromadzona w bazach patentowych jest znacznie obszerniejsza niż wiedza o naszej konkurencji jaką czerpiemy z rynku. Najnowsze dane wskazują, że w niektórych bazach zgromadzanych jest już ponad 100 milionów dokumentów patentowych.
Weronika Witkowska jest polskim i europejskim rzecznikiem patentowym.
Zajmuje się redagowaniem zgłoszeń dotyczących patentów oraz wzorów użytkowych, prowadzi postępowania przed Urzędem Patentowym RP, EPO oraz WIPO. Występuje w sprawach spornych oraz sądowych, w szczególności powiązanych z wynalazkami implementowanymi komputerowo. Jest członkiem Polskiej Izby Rzeczników Patentowych, Europejskiego Instytutu Patentowego (EPI) oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Ochrony Własności Intelektualnej (AIPPI). Kontakt z autorką
