Znak towarowy logo a uchwały krajobrazowe.

Uchwała krajobrazowa umożliwia regulowanie zasad umieszczania reklam, obiektów małej architektury oraz ogrodzeń  na całym obszarze gminy.

Przyjęcie przez gminę uchwały krajobrazowej umożliwia w dalszej kolejności podjęcie uchwały dającej podstawę do pobierania przez gminę opłat z tytułu umieszczania reklam.

Urząd Miasta Poznania chciał, żeby właściciel (Jeronimo Martins Polska (JMP), której właścicielem jest portugalskie przedsiębiorstwo Jerónimo Martins) popularnej sieci sklepów –

Biedronka zmienił logotyp z czerwonym owadem.

Podstawą do takich działań miały być właśnie przepisy uchwały krajobrazowej.

Na drodze urzędników z Urzędu Miasta Poznania, którzy chcieli zadbać o estetyczne walory miasta, stanął wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

12 grudniu 2023 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, zgodnie z którym sieć sklepów zmuszona do wprowadzenia zmian na podstawie uchwały krajobrazowej ma prawo domagać się odszkodowania tytułem rekompensaty za wprowadzenie zmian w szyldzie.

Trybunał Konstytucyjny we wspomnianym wyroku uznał, że przedsiębiorcy posiadający legalne reklamy na terenie objętym uchwałą krajobrazową i w związku z nią muszący dostosować się do jej wymogów, mogą domagać się odszkodowania od władz miasta.

Trybunał Konstytucyjny ww wyroku z 12 grudnia 2023 r. orzekł, że, przepis art. 37a ust. 9 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który umożliwiał uchwalanie tzw. uchwał krajobrazowych nakazujących dostosowanie istniejących przed wejściem w życie uchwały legalnie wzniesionych tablic i urządzeń reklamowych do przepisów uchwały krajobrazowej bez jakiegokolwiek odszkodowania dla ich właścicieli jest sprzeczny z art. 2 i z art. 21 Konstytucji RP. Narusza on zatem zasadę zaufania obywateli do Państwa i stanowionego przez nie prawa, a także fundamentalną zasadę, że wywłaszczenie może odbywać się tylko za słusznym odszkodowaniem.

Z tego wyroku postanowił skorzystać właściciel Biedronki, rozpoczynając walkę z Urzędem Miasta Poznania o 3 mln zł odszkodowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu (dalej WSA) wydał wyrok w dniu 25 stycznia 2024 r., w którym przychylił się do argumentacji przytoczonej przez Jeronimo Martins Polska (JMP), a także do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r.

WSA uznał, że usuwanie legalnych nośników może być uznane za formę wywłaszczenia.

WSA musiał uwzględnić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z grudnia 2023 r. ponieważ dotyczyło ono ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, na podstawie której powstała miejska uchwała krajobrazowa.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że w ustawie brakuje zapisu, który zapewnia podstawy i tryb dochodzenia odszkodowań przez firmy zobowiązane do rozbiórki reklam wzniesionych legalnie.

Oznacza to, że ta część ustawy jest niezgodna z konstytucją i przestała obowiązywać. W konsekwencji cztery punkty z poznańskiej uchwały (§10 ust. 1-3 i 6) zostały pozbawione podstawy prawnej i musiały zostać uchylone przez WSA.

Stało się tak jednak nie z powodu skargi właściciela sieci sklepów Biedronka, lecz z powodu błędu legislacyjnego, czyli zaniedbania ustawodawcy, który pominął kwestie związane z odszkodowaniami w ustawie krajobrazowej.

Obecnie Urząd Miasta Poznania pracuje nad uchwałą intencyjną o zmianie uchwały krajobrazowej. Kluczowe będzie w tym kontekście jednak wprowadzenie zmian w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (zwanej również ustawą krajobrazową) przez Sejm.

Dopiero po decyzji Sejmu UM Poznania będzie mógł wprowadzać zmiany do uchwały krajobrazowej, która będzie musiała zostać ponownie opiniowana, uzgadniana i wyłożona do publicznego wglądu. Następnie zostanie przekazana miejskim radnym.

Problem ten dotyczy nie tylko Poznania. Dotyczy wszystkich gmin, w których funkcjonują uchwały krajobrazowe.

O tym, że do takiej sytuacji dojdzie wiadomo było od 2015 r., kiedy sejm szybko przed kolejnymi wyborami uchwalił nieprzygotowaną ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Zastrzeżenia co do jej zgodności z prawem pojawiły się od razu. Informacje o wątpliwościach pojawiały się podczas pisania każdej uchwały, zaś autorzy kolejnych świadomie podejmowali ryzyko wprowadzenia chaosu w przestrzeni legislacyjnej.

Wyrok w Poznaniu jest pierwszym, który zapadł w sprawie uchwały krajobrazowej po grudniowym orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego. Tak szybka decyzja była możliwa dzięki temu, że sprawa pomiędzy Poznaniem a Jeronimo Martins rozpoczęła się dużo wcześniej niż zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

Tym niemniej w styczniu 2024 r. do sądów wpłynęło wiele innych pozwów dotyczących uchwał krajobrazowych w innych miastach.