Kontynuując cykl artykułów o tym czy nazwa rodzajowa alkoholu może być znakiem towarowym, tuż przed początkiem karnawału przedstawiamy historię znanego również w Polsce trunku, a mianowicie tequili.
Czym jest tequila? Krótka historia i proces produkcji
Tequila to destylowany spirytus wytwarzany z niebieskiej agawy (agawy azul), która ma wygląd kaktusa, ale jest sukulentem pochodzącym z Meksyku.
Alkohol destyluje się ze sfermentowanego moszczu, który jest otrzymywany z serca rośliny (piñas) podobnego do gigantycznego ananasa, nazywanego „mezcalem”.
Chronione oznaczenie geograficzne i międzynarodowa ochrona tequili
Obecnie legalnie można produkować tequilę tylko w pięciu meksykańskich stanach: Jalisco, w części Guanajuanto, Tamaulipas, Michoacan i Nayarit.
Tequile premium są wykonane w 100% z niebieskiej agawy, podczas gdy tequile z niższej półki (mixtos) zawierają minimum 51% destylatu z błękitnej agawy, a pozostała część składa się z innych destylatów, zwykle robionych z innych odmian agawy, melasy czy kukurydzy.
Tequila oryginalna ma mocny, ostry i rześki posmak. Można przyrównać ją nieco do czystej wódki, ale to alkohol produkowany z agawy więc ma zupełnie inne nuty aromatyczne. Im dłużej leżakuje tequila, tym mocniejszy i wyraźniejszy aromat posiada. Niektórzy mówią, że tequila to smak Meksyku – ma w sobie coś nieprzewidywalnego, latynoski temperament, ale także swoistą szorstkość. Między innymi dlatego powstała cała procedura picia tequili, która obecnie znana jest i praktykowana na całym świecie.
Pierwsze próby zorganizowania i uregulowania produkcji tequili miały miejsce na początku XX wieku, ale dopiero w 1944 r. rząd meksykański zdecydował, że każdy produkt zwany tequilą musi wytwarzany przez destylację agawy w stanie Jalisco – tam, gdzie znajduje się miasto Tequila.
Pierwsze standardy dla tequili zostały określone w 1947 r., a pierwszym aktem prawnym międzynarodowym przyznającym jej ochronę było porozumienie lizbońskie, podpisane przez Meksyk w 1958 r.
W 1976 (gdy na świecie – Japonia, Hiszpania zaczęły produkować alkohole i nazywać je tequilą) rząd meksykański znowelizował Prawo wynalazków i znaków towarowych, które również regulowało nazwy pochodzenia, a także została wydana Ogólna Deklaracja Ochrony Nazwy Pochodzenia „Tequila”.
W 2012 roku została wydana specyfikacja i tequila została zdefiniowana jako:”regionalny napój alkoholowy destylowany z moszczu, bezpośrednio i oryginalnie przygotowany z materiału wyekstrahowanego na terenie zakładu Autoryzowanego Producenta, który powinien znajdować się na terytorium określonym w Ogólnej Deklaracji Ochrony Nazwy Pochodzenia „Tequila”.
Międzynarodowa ochrona pochodzenia tequili datuje się od 1978 r., gdy została zarejestrowana w WIPO.
Tequila jest chroniona również w całej Unii Europejskiej na mocy Umowy w sprawie ochrony wzajemnego uznawania i oznaczania w przemyśle napojów spirytusowych podpisanej przez Meksyk i UE w 1997 r.
W 2019 r. nazwa „tequila” została zarejestrowana jako oznaczenie geograficzne w UE, stając się trzecim dodanym do rejestru alkoholem, będącym produktem z kraju trzeciego (po pisco i rumie).
Pierwszym alkoholem wytworzonym w 100% z agawy błękitnej uprawianej poza Meksykiem była „Temequila” wyprodukowana przez JB Wagonera, destylatora z Temeculi w Południowej Karolinie. Spotkało się to z odmową rejestracji tej nazwy ze strony Urzędu Patentowego USA. Urząd uznał, że nazwa Temequila jest zbyt podobna do tequili – chronionej nazwy pochodzenia.
W 2018 r. Elon Musk żartował, że Tesla zbankrutowała, co zmusiło go do picia „Teslaquili”. Elon Musk złożył wniosek o rejestrację znaku towarowego „teslaquila” dla „destylowanego likieru z niebieskiej agawy” na Jamajce, a potem w USA, Meksyku i UE. Natychmiast został złożony sprzeciw, a w marcu 2019 r. meksykański Instytut Własności Przemysłowej stwierdził, że „teslaquila” nie może zostać zarejestrowana jako znak towarowy, ponieważ jest zbyt podobna do chronionej nazwy pochodzenia – tequili.
Ciekawe spory dotyczyły również charakterystycznych butelek, w których była sprzedawana tequila. Powodem była spółka Globefill, której właścicielem był znany aktor kanadyjski Dan Aykroyd, która produkowała alkohol, w tym tequilę w szklanej butelce imitującej czaszkę.
Natomiast pozwanym była spółka KAH Tequila, która sprzedawała tequilę w ceramicznych butelkach calavera (co w języku hiszpańskim oznacza czaszkę) i wskazywała na to, że jej produkt nawiązuje do historii Meksyku, Czarnej Śmierci i Dia de Los Muertos, a nie wódki.
Sąd kalifornijski nie uznał wyjaśnień pozwanego, tym bardziej że butelka z czaszką Crystal Head Vodka została zarejestrowana w Urzędzie Patentowym USA jako niekonwencjonalny znak towarowy opakowania produktu.
Tequila jako dziedzictwo kulturowe Meksyku
Tequila stanowi część dziedzictwa kulturowego Meksyku. Zyskuje na popularności i wypiera inne alkohole z rynku, w tym whisky. Dzięki szybkim i dobrym reakcjom rządu Meksyku, który zatroszczył się o ochronę nazwy, ale i produkcję na terenie kraju, sukces tego alkoholu jest sukcesem Meksykanów i jest źródłem utrzymania ponad 70 tys. rodzin zaangażowanych w produkcję tequili i ponad 20 tys. rolników.
Odnośnie do obecności robaka w butelkach tequili – to w prawdziwej tequili nigdy nie ma robaka – jest to zabronione, choć nie można wykluczyć, że w mezcalach produkowanych na terenach poza Jalisco, w części Guanajuanto, Tamaulipas, Michoacan i Nayarit można znaleźć larwy ryjkowca ryjkowego agawy lub ćmy Hypopta Agavis.
Tak więc szczęśliwego Nowego Roku tequilą!
Agnieszka Skrzypczak jest rzecznikiem patentowym specjalizującym się w zakresie znaków towarowym i wzorów przemysłowych. W 2002 roku uzyskała uprawnienia polskiego rzecznika patentowego. Od 2004 roku posiada również uprawnienia europejskiego rzecznika patentowego. Jest członkiem INTA (Międzynarodowego Zrzeszenia Znaków Towarowych) oraz PIRP (Polskiej Izby Rzeczników Patentowych). Kontakt z autorką