Uzyskanie oznaczenia geograficznego na wyroby rzemieślnicze i przemysłowe już możliwe

Wielkie zmiany w systemie ochrony oznaczeń geograficznych weszły w życie 1 grudnia 2025 r. Od tego momentu, zgodnie z przepisami unijnego rozporządzenia (UE) 2023/2411 możliwe jest zastrzeżenie wyrobów rzemieślniczych i przemysłowych w postaci oznaczeń geograficznych.

Na czym polega zastrzeganie wyrobów rzemieślniczych i przemysłowych w postaci oznaczeń geograficznych?

To zmiana pozwalająca nie tylko na ochronę dziedzictwa, ale łącząca tradycje z innowacyjnością, stare z nowym. System ma na celu wspieranie lokalnych gospodarek przy  jednoczesnym uszanowaniu tradycji oraz promowaniu danego regionu

Istotne jest, że po raz pierwszy wprowadzony zostaje system, który będzie miał za zadanie chronić nie tylko prawa i interesy wielkich przedsiębiorstw, jak może to mieć miejsce w przypadku znaków towarowych czy patentów, ale właśnie małych lokalnych przedsiębiorców, dając im tym samym szansę na stanie się rozpoznawalnymi. Za rozpoznawalnością stać będzie dziedzictwo pochodzące z danego regionu, co daje niebywałą szansę na rozsławienie go poza regionem pochodzenia.

Mamy już na świecie przykłady gospodarek zbudowanych wokół lokalnego produktu opartego na surowcu pochodzącego z danego terytorium. Wchodząca w życie zmiana otwiera nowe perspektywy dla wielu regionów i należy mieć nadzieję, że zostaną one odpowiednio wykorzystane.

Czym właściwie są oznaczenia geograficzne?

Oznaczenie geograficzne – prawnie chroniona nazwa produktu, pochodząca z konkretnego miejsca, regionu lub kraju i zawdzięczająca swoje właściwości, jakość lub renomę szczególnemu pochodzeniu.

Oznaczenie geograficzne chroni zatem nazwę produktu o określonym pochodzeniu geograficznym, który zawdzięcza swoje właściwości i/lub reputację swojemu szczególnemu pochodzeniu.

Właściwości produktu są nierozerwalnie związane z tym obszarem, np. z klimatem, glebą, tradycyjnymi metodami produkcji czy lokalnym know-how. Obszar geograficzny może odnosić się do konkretnego miejsca, regionu lub kraju. Nie mamy tutaj jak w przypadku znaku towarowego wskazania komercyjnego, a wskazanie pochodzenia geograficznego.

Produkt spełnia warunki rejestrowalności jeśli pochodzi z określonego miejsca, a jego jakość, renoma lub inna cecha jest istotnie związana z pochodzeniem geograficznym.

Oznaczenia geograficzne pełnią funkcję informacyjną, odróżniającą, reklamową oraz gwarancyjną (jakościową). Produkty chronione oznaczeniami geograficznymi muszą wykazywać się stałą jakością wynikającą ze swoich właściwości oraz uwzględnioną w specyfikacji zgłoszeniowej.

Ten rodzaj praw odnosi się do różnych kategorii towarów – produktów rolnych i środków spożywczych, win, napojów spirytusowych, wód mineralnych, a teraz również do produktów rzemieślniczych i przemysłowych.

Chroniona Nazwa Pochodzenia i Chronione Oznaczenie Geograficzne

W Unii Europejskiej rozróżnia się Chronioną Nazwę Pochodzenia (ChNP) i Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG), w zależności od tego, jak silny jest związek między cechami produktu a jego pochodzeniem. Rozpoznawalne unijne logo pomaga konsumentom podejmowanie świadomych decyzji zakupowych poprzez wybieranie autentycznych produktów o wysokiej jakości.

ChNP	ChOG
Chroniona nazwa pochodzenia	Chronione oznaczenie geograficzne
Produkty: produkty rolne i wino.	Produkty: produkty rzemieślnicze i przemysłowe, produkty rolne i wino.
Polskie nazwy zarejestrowane jako ChNP: Bryndza Podhalańska, Karp zatorski, Podkarpacki miód spadziowy, Oscypek.	Polskie nazwy zarejestrowane jako ChOG: Cebularz lubelski, Truskawka kaszubska, Obwarzanek krakowski, Suska sechlońska, Ser koryciński swojski.

Jakie wyroby rzemieślnicze i przemysłowe można zarejestrować jako oznaczenia geograficzne?

Dotychczas unijny system ochrony oznaczeń geograficznych obejmował głównie produkty rolne, spożywcze, wina i napoje spirytusowe. Nowe przepisy umożliwiają ochronę takich produktów jak ceramika, szkło, wyroby skórzane, biżuteria, meble, tekstylia, ubrania.

Jedynym jak dotąd zarejestrowanym jako polskie oznaczenie geograficzne na produkty przemysłowe w Urzędzie Patentowym RP w 2022 roku, produktem jest koronka koniakowska, która jako jedyna tradycja tego typu w Polsce otrzymała taką ochronę.

Źródło: https://centrumkoronkikoniakowskiej.pl/sklepik/

Jak scharakteryzować nowe kategorie produktów, które będą mogły być chronione?

Produkty, które mogą być chronione należy określić jako:

produkt rzemieślniczy – produkowany całkowicie ręcznie albo przy użyciu narzędzi ręcznych lub cyfrowych lub środków mechanicznych, jeżeli wkład pracy ręcznej jest ważnym elementem produktu końcowego.

lub

produkt przemysłowy – produkowany w sposób znormalizowany, w tym w ramach produkcji seryjnej i przy użyciu maszyn.

Kto zajmuje się rejestracją oznaczeń geograficznych dla produktów rzemieślniczych i przemysłowych i jak wygląda proces?

Za system zgłaszania i rejestracji oznaczeń geograficznych dla produktów rzemieślniczych i przemysłowych odpowiedzialny jest Urzędowi Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO).

Sam proces rejestracji jest z kolei dwuetapowy:

1. Etap krajowy: grupa producentów składa wniosek do właściwego organu krajowego – w Polsce jest to Urząd Patentowy RP.

1. Etap unijny: po pozytywnej ocenie na poziomie krajowym wniosek jest przekazywany do EUIPO w celu dalszej weryfikacji i rejestracji w unijnym rejestrze.

Gdzie obowiązuje ochrona wyrobów rzemieślniczych i przemysłowych jako oznaczeń geograficznych i co chroni?

Przyznanie ochrony skuteczne jest w całej Unii Europejskiej. Zarejestrowane oznaczenie geograficzne jest chronione bezterminowo. Prawo chroni przed wszelkim niewłaściwym stosowaniem, imitacją lub przywoływaniem nazwy chronionej. Ochrona oznaczeń geograficznych umożliwia skuteczne zwalczanie podróbek i nieuczciwych praktyk handlowych.

Wnioskować o ochronę może dowolne stowarzyszenie, które składa się w większości z producentów związanych z tym samym produktem. Producenci mogą ubiegać się o jednolite prawo własności intelektualnej ważne we wszystkich państwach członkowskich UE za pośrednictwem jednego wniosku.

Kto może ubiegać się o ochronę wyrobów rzemieślniczych i przemysłowych?

Uprawnionym do korzystania z zarejestrowanego oznaczenia geograficznego jest każdy producent spełniający warunki określone w specyfikacji produktu.

Pod pewnymi warunkami z wnioskiem o uzyskanie tego prawa może wystąpić pojedynczy producent (jeżeli jest jedynym producentem danego produktu w regionie), podmiot prawa publicznego lub prawa prywatnego.

Jakie wyroby rzemieślnicze i przemysłowe mogą uzyskać ochronę w postaci oznaczeń geograficznych. Przykłady

Przykładowe produkty, które mogłyby być zastrzeżone w postaci oznaczeń geograficznych:

– tkaniny, np. szkocki tweed z wyspy Harris tzw. Harris Tweed

Źródło: https://pewienpan.pl/Harris-Tweed-legendarne-welny-ze-Szkocji-blog-pol-1558710634.html

– odzież, np. tradycyjne stroje regionalne

Źródło: https://mazowsze.waw.pl/historia-kostiumow

– ceramika i szkło, np. ceramika z Bolesławca, szkło z Murano, kryształ z Krosna

Źródło: https://muzeum.boleslawiec.pl/producenci-ceramiki-boleslawieckiej/

– biżuteria, np. bursztyn bałtycki

– meble

– kamień naturalny, np. Marmur z Carrary, krzemień pasiasty

Źródło: https://www.swkatarzyna-muzeum.pl/krzemien-pasiasty/opis/

Co wnosi unijne rozporządzenie umożliwiające zastrzeżenie wyrobów rzemieślniczych i przemysłowych w postaci oznaczeń geograficznych

Nowe regulacje stanowią przełom w ochronie europejskiego dziedzictwa kulturowego i przemysłowego. Wprowadzenie systemu to nie tylko ukłon w kierunku mniejszych przedsiębiorstw (MŚP), ale też realna pomoc w uzyskiwaniu ochrony dla ich unikalnych produktów, co wcześniej było skomplikowane i kosztowne.

Zmiany usprawnią również egzekwowanie przepisów dotyczących oznaczeń geograficznych, w tym w środowisku cyfrowym, co pomoże w walce z podróbkami  i nieuczciwym wykorzystaniem nazw produktów w Internecie. Status oznaczenia geograficznego przyczynia się do wzrostu renomy i wartości rynkowej produktu, co przekłada się na korzyści ekonomiczne lokalnych producentów. Z kolei konsumenci zyskają większą pewność co do pochodzenia i autentyczności właściwości chronionych produktów.

Nowe przepisy wspierające ochronę produktów rzemieślniczych i przemysłowych bez wątpienia przyczynią się do zachowania dziedzictwa kulturowego oraz promocji lokalnych tradycji.

Źródła:

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2411 z dnia 18 października 2023 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych produktów rzemieślniczych i przemysłowych oraz zmieniające rozporządzenia (UE) 2017/1001 i (UE) 2019/1753 (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=OJ:L_202302411),

2. https://www.euipo.europa.eu/pl/gi-hub.